Thương mại với các quốc gia khác đã được tái lập; ở đây cây được tàu chở từ Punt được thể hiện đang được đưa lên bờ để trồng ở Ai Cập - chạm nổi từ đền tang HatshepsutDjeser-Djeseru là công trình chính thuộc khu vực đền tang của Hatshepsut tại Deir el-Bahri. Được thiết kế bởi Senemut, tể tướng của bà, công trình là một ví dụ về sự đối xứng hoàn hảo có trước Parthenon, và nó là khu phức hợp đầu tiên được xây dựng trên địa điểm bà chọn lựa, sau này sẽ trở thành Thung lũng của các vị Vua

Hatshepsut đã thiết lập mạng lưới thương mại từng bị ngắt quãng trong thời Hyksos chiếm đóng Ai Cập ở Thời kỳ Chuyển tiếp thứ Hai của Ai Cập, nhờ đó tạo lập sự thịnh vượng cho Vương triều thứ Mười tám.[16]

Bà đã giám sát việc chuẩn bị và cung cấp nguồn lực cho một phái bộ tới Vùng đất của Punt. Đoàn thám hiểm lên đường nhân danh bà trên năm con tàu, mỗi tàu dài 70 feet (21 m) với nhiều cột buồm và có 210 người gồm các thuỷ thủ và 30 tay chèo. Nhiều hàng hoá trao đổi được mang theo tới Punt, đáng chú ý nhất là nhựa thơm.[16]

Tuy nhiên, điều đáng để ý nhất, người Ai Cập đã mang theo về từ chuyến đi này ba mươi mốt cây hương trầm sống, rễ của chúng được giữ cẩn thận trong những chiếc giỏ trong suốt chuyến hành trình. Đây là nỗ lực đầu tiên được ghi nhận trong việc di thực cây cối từ nước ngoài. Lời tường thuật nói rằng Hatshepsut đã cho trồng những cây này trong những sân vườn khu phức hợp đền tang lễ Deir el Bahri của bà. Người Ai Cập cũng mang về những người Punt. Chuyến đi thám hiểm tới Phunt này diễn ra khoảng năm cai trị thứ mười chín của Hatshepsut.[17][18]

Bà đã cho khắc để tưởng nhớ chuyến thám hiểm này tại Deir el-Bahri, đây cũng là nơi nổi tiếng về những bức hoạ thể hiện chân thực Nữ vương của Vùng đất của Punt, Nữ vương Iti, người có lẽ có một đặc điểm di truyền được gọi là mông nhiều mỡ. Hatshepsut cũng cử các đoàn thám hiểm tới Byblos và Sinai ngay sau chuyến thám hiểm tới Punt. Rất ít điều được biết về các cuộc thám hiểm này. Dù nhiều nhà Ai Cập học đã cho rằng chính sách đối ngoại của bà chù yếu là hoà bình,[19] có bằng chứng cho thấy Hatshepsut đã chỉ huy những chiến dịch quân sự thành công tại Nubia, miền Cận Đông, và Syria trong những năm đầu cầm quyền.[17]

Các dự án xây dựng

Hatshepsut là một trong những người tiến hành nhiều công trình xây dựng nhất thời Ai Cập cổ đại, với hàng trăm dự án xây dựng ở cả Thượng và Hạ Ai Cập, với tầm vóc và số lượng to lớn hơn mọi công trình của những bậc tiền bối thời Vương triều trung gian của bà. Các pharaon sau này đã tìm cách chiếm một số công trình của bà thành của họ.[17]

Bà sử dụng nhà kiến trúc vĩ đại Ineni, người cũng từng làm việc cho cha bà, chồng bà, và cho vị tể tướng hoàng gia Senemut. Trong thời cai trị của bà, tượng được sản xuất nhiều đến nỗi hầu như mọi bảo tàng lớn trên thế giới đều có tượng của Hatshepsut trong bộ sưu tập của mình; ví dụ Phòng của Hatshepsut tại Metropolitan Museum of Art ở Thành phố New York được dành riêng để trưng bày những tác phẩm đó.[17]

Tuân theo truyền thống của hầu hết các pharaon, Hatshepsut cũng cho người xây dựng những công trình tưởng niệm tại Đền Karnak. Bà cũng tái lập Khu đền thờ Mut (đại nữ thần Ai Cập cổ đại) nguyên thuỷ, tại Karnak từng bị cướp phá bởi những ông vua người ngoại quốc trong thời kỳ Ai Cập thuộc người Hyksos. Bà có hai đài tưởng niệm hình tháp, cao nhất thế giới thời ấy, được dựng lên trên lối vào ngôi đền. Một tháp vẫn còn tồn tại và là đài tưởng niệm hình tháp thời cổ đại cao nhất còn sót lại trên Trái Đất; tháp kia đã bị vỡ thành hai mảnh và bị đổ.[17]

Một dự án khác, Nhà nguyện Đỏ Karnak, hay Nhà nguyện Đỏ, ban đầu được dự định cùng với hai tháp trở thành bộ ba chói lọi, có thể đã tồn tại giữa hai tháp của bà. Sau này bà ra lệnh xây thêm hai tháp nữa để kỷ niệm năm thứ mười sáu làm pharaon; một tháp đã bị vỡ trong quá trình xây dựng, và ví thể một tháp thứ ba được xây lên để thay thế nó. Tháp vỡ bị bỏ lại ở địa điểm khai thác đá tại Aswan, nơi nó vẫn tồn tại đến ngày nay. Được gọi là Tháp chưa hoàn thành, nó cho thấy các tháp đã được khai thác đá như thế nào.[20]

Nhà nguyện đỏ của Hatshepsut - Karnak

Đền Pakhet do Hatshepsut xây dựng tại Beni Hasan trong Minya Governorate phía nam Al Minya. Cái tên, Pakhet là một sự tổng hợp khi kết hợp Bast và Sekhmet, người giống nữ thần chiến tranh hình sư tử, trong một khu vực bao quanh phía bắc và phía nam nơi thờ cúng họ. Đền hang dưới đất, được đào vào các vách đá trên sườn phía đông của sông Nile, được người Hy Lạp ca ngợi và gọi là Speos Artemidos trong thời họ chiếm đóng Ai Cập, thời kỳ được gọi là Vương triều Ptolemaic. Họ coi vị nữ thần như một hình tượng khác của nữ thần săn bắn Artemis của họ. Đền này được cho là đã được xây dựng dọch theo nhiều đền cổ đại khác đã không còn tồn tại. Đền này có một architrave với một văn bản đề tặng dài thể hiện sự lên án nổi tiếng của Hatshepsut với Hyksos đã được James P. Allen dịch.[21] Họ đã chiếm đóng Ai Cập và khiến nó rơi vào sự suy thoái văn hoá kéo dài tới một sự hồi sinh được đưa lại bởi các chính sách và cải cách của bà. Đền này say này đã bị thay đổi và một số trang trí bên trong của nó đã bị Seti I chiếm đoạt, ở thời Vương triều thứ Mười chín, nhằm đưa tên ông thay thế Hatshepsut.

Theo truyền thống của nhiều pharaon, kiệt tác của các dự án xây dựng của Hatshepsut là đền tang lễ của bà. Bà đã xây cho mình một khu phức hợp tại Deir el-Bahri. Nó được thiết kế và thực hiện bởi Senemut tại một địa điểm trên Bờ Tây Sông Nile gần lối vào cái ngày nay được gọi là Thung lũng của các vị Vua bởi mọi pharaon sau này đều lựa chọn xây dựng khu phức hợp của họ với sự huy hoàng của bà. Các công trình của bà là những công trình lớn đầu tiên được dự định cho địa điểm đó. Điểm trung tâm là Djeser-Djeseru hay "sự Hùng vĩ của những điều Hùng vĩ", một cấu trúc kiểu dãy cột hài hoà tuyệt đối gần một ngàn năm trước khi đền Parthenon được xây dựng. Djeser-Djeseru nằm ở trên một loạt tầng bậc từng được tô đẹp với các khu vườn tươi tốt. Djeser-Djeseru được xây dựng thành kiểu mặt vách nổi cao phía trên nó. Djeser-Djeseru và các công trình khác thuộc khu phức hợp Dei el-Bahri của Hatshepsut được coi là những tiến bộ quan trọng trong kiến trúc. Một thành tựu lớn khác của bà là cột hình tháp Hatshepsut (cũng được gọi là đài tưởng niệm hình tháp granite).

Những đánh giá và ca ngợi

Phép ngoa dụ là thông thường ở mọi đoạn văn viết của Hoàng gia trong lịch sử Ai Cập. Tuy mọi lãnh đạo thời cổ thường ca tụng những thành tựu của mình, Hatshepsut đã được gọi là pharaon có nhiều nỗ lực nhất trong việc khuếch trương những thành công của mình.[18] Điều này có thể đã xảy ra bởi sự phong phú của những công trình được xây dựng trong thời gian bà là pharaon, so với những người khác. Chúng giúp bà có nhiều cơ hội để tự ca ngợi mình, nhưng cũng phản ánh sự giàu mạnh mà các chính sách cùng chính quyền của bà đã mang lại cho Ai Cập, cho phép bà cung cấp tài chính cho nhiều dự án. Sự khuếch trương các thành tựu là truyền thông khi các pharaon xây dựng các đền đài và lăng mộ của mình.[20]

Sphinx lớn bằng đá granite trông giống với pharaon Hatshepsut, được thể hiện với bộ râu giả truyền thống, một biểu tượng của quyền lực pharaon của bà - Metropolitan Museum of Art

Phụ nữ có một vị trí cao ở Ai Cập cổ đại và có quyền lực pháp lý với chính mình, được quyền thừa kế, hay để lại tài sản. Tuy nhiên, việc một phụ nữ trở thành pharaon là hiếm, chỉ có Khentkaues, Sobeknefru, và có thể là Nitocris[22] đã vượt trước bà trong lịch sử là nhân vật cầm quyền duy nhất với danh hiệu của mình. Sự tồn tại của Nitocris còn gây tranh cãi và dường như đã bị phiên dịch sai từ một vị vua nam giới. Twosret - một Nữ vương và là pharaon của Vương triều thứ mười chín, có thể là người phụ nữ duy nhất vượt trước bà trong số các vị vua cai trị bản xứ. Trong lịch sử Ai Cập, không có từ nào để chỉ một vị "Nữ vương nhiếp chính" và vào thời gian cầm quyền của bà, pharaon đã trở thành cái tên của vị vua cai trị.[23] Tuy nhiên, Hatshepsut không phải là trường hợp duy nhất lấy tước vương. Sobekneferu, cầm quyền sáu vương triều trước Hatshepsut, cũng đã làm như vậy khi bà cai trị Ai Cập. Hatshepsut đã được huấn luyện tốt cho các vai trò của mình khi còn là con gái của pharaon. Trong thời cầm quyền của cha bà đã giữ chức vụ rất quan trọng là Vợ của Chúa trời. Bà đã có một vai trò mạnh mẽ khi đang là một Nữ vương cho chồng mình và đã có nhiều kinh nghiệm quản lý vương triều khi trở thành pharaon. Không có dấu hiệu cho thấy có những sự thách thức với quyền lực của bà và cho tới khi bà mất, người đồng nhiếp chính với bà vẫn chỉ ở vị trí thứ hai, đứng đầu đội quân hùng mạnh của bà một cách khá hoà bình—chức vị này đã có thể trao cho ông quyền lực cần thiết để lật đổ một kẻ tiếm quyền pháp lý của mình nếu thực tế xảy ra như vậy.[23]

Hatshepsut đã nắm mọi biểu trưng y phục và biểu tượng của chức vụ pharaon một cách chính thức: mũ Khat đội đầu, với đỉnh là uraeus, bộ râu giả truyền thống, và váy shendyt.[18] Nhiều bức tượng còn lại thể hiện bà một cách khác trong trang phục nữ đặc trưng cũng như cả các bức tượng thể hiện bà trong trang phục nghi lễ hoàng gia. Những bức tượng thể hiện Sobekneferu cũng bao gồm các yếu tố hình tượng nam và nữ truyền thống và, theo truyền thống, có thể như một nguồn cảm hứng cho những tác phẩm đó do Hatshepsut yêu cầu.[24] Tuy nhiên, sau khi giai đoạn chuyển tiếp này chấm dứt, hầu hết những sự thể hiện theo nghi thức của Hatshepsut như pharaon đều thể hiện bà trong trang phục Hoàng gia, với mọi biểu trưng của pharaon.[24]

Tại đền tang của bà, trong những bức tượng kiểu Osiris thực hiện việc đưa pharaon tới thế giới của cái chết, các biểu tượng của pharaon như Osiris là lý do cho sự trang điểm và chúng có tầm quan trọng lớn hơn để được thể hiện theo cách truyền thống, ngực bà bị che giấu phía sau hai cánh tay bắt chéo đang giữ những cây quyền trượng vương giả của hai vương quốc bà cai trị. Đây đã trở thành một lo ngại được chỉ ra trong các tác gia tìm kiếm những lý lẽ cho phong cách chung của những bức tượng khâm liệm và đã dẫn tới những sự diễn giải sai. Cần thiết phải hiểu về tính biểu tượng tôn giáo để giải thích một cách chính xác các bức tượng. Những cách giải thích của những học giả thời kỳ đầu này khác biệt lẫn nhau và thường là những sự ước đoán không có căn cứ về các giá trị đương thời của chúng. Những lý do có thể cho việc ngực bà không được nhấn trong những bức tượng chính thức nhất đã bị tranh cãi trong các nhà Ai Cập học thời kỳ đầu, những người đã không thể tính tới sự thực rằng nhiều phụ nữ và các nữ thần được thể hiện trong nghệ thuật Ai Cập cổ đại thường thiếu sự phác hoạ bộ ngực, và rằng khía cạnh giới tính thể chất của các pharaon không bao giờ là yếu tố đòi hỏi với nghệ thuật. Với một số ít ngoại lệ, các chủ thể được lý tưởng hoá.[25]

Các bức tượng kiểu Osiris của Hatshepsut tại lăng mộ bà, một bức tại mỗi cột của kết cấu mở rộng, lưu ý vải liệm ướp xác bao quanh phần thân thấp và chân cũng như móc và đập gắn liền với Osiris - Deir el-BahriCon diều hâu của pharaon Hatshepsut - Ngôi đền Luxor

Tuy nhiên, nhiều học giả hiện đại đã đặt giả thuyết rằng bằng cách chiếm lấy những biểu tượng thường thấy của quyền lực pharaon, Hatshepsut đã đưa vào sự xác nhận của bà về người lãnh đạo hơn là một "Bà vợ vĩ đại của một ông vua" hay một Nữ vương nhiếp chính. Giới tính của các pharaon không bao giờ được nhấn mạnh trong những sự thể hiện chính thức; thậm chí đàn ông được thể hiện với bộ râu giả phong cách hoá cao gắn liền với vị trí của họ trong xã hội.[25]

Hơn nữa, các bức tượng Osiris của Hatshepsut —như với các pharaon khác— thể hiện cái chết của pharaon như Osiris, với thân thể và biểu trưng y phục của vị thần đó. Tất cả những bức tượng Hatshepsut ở lăng mộ bà đều theo truyền thống này. Lời hứa hẹn tái sinh sau cái chết là một nguyên lý của sự thờ cúng thần Osiris. Bởi nhiều bức tượng Hatshepsut được thể hiện theo kiểu này đã được đưa ra trưng bày tại các bảo tàng và những hình ảnh đó đã được công bố rộng rãi, người xem thiếu sự hiểu biết về tầm quan trọng tôn giáo của những cách thể hiện đó đã bị nhầm lẫn.[4]

Hầu hết các bức tượng chính thức của Hatshepsut thể hiện chân bà ít mang tính biểu tượng và tự nhiên hơn, như một phụ nữ trong những bộ trang phục đặc trưng của giới quý tộc thời đó. Đáng chú ý, thậm chí sau khi đã sử dụng đặc trưng trang phục chính thức, Hatshepsut vẫn miêu tả mình như một phụ nữ xinh đẹp, thường như là người phụ nữ đẹp nhất, và mặc dù bà đã giành lấy hầu như mọi danh hiệu của cha, bà đã không lấy danh hiệu "Con bò khoẻ" (danh hiệu đầy đủ là, Con bò khoẻ của Mẹ), gắn liền vị pharaon với nữ thần Isis, ngai vàng, và Hathor, (con bò đã sinh ra và bảo vệ các pharaon)—bằng cách đặt con trai mình ngồi trên ngôi báu của mình—một danh hiệu không cần thiết cho bà; bởi Hatshepsut đã trở thành liên minh với các nữ thần, chính bà, mà không vị nam pharaon nào có thể. Thay vì con bò khoẻ, Hatshepsut, đã hoạt động như một chiến binh rất thành công trong thời kỳ đầu bà cầm quyền như một pharaon, gắn mình với hình ảnh sư tử cái Sekhmet, vị thần chiến tranh trong đền bách thần Ai Cập.[26]

Các khái niệm tôn giáo liên quan chặt chẽ tới tất cả các biểu tượng và danh hiệu đó. Ở thời trị vì của Hatshepsut, sự trộn lẫn một số khía cạnh của hai vị nữ thần đó cho thấy cả hai đều đã sinh ra, và là người bảo trợ của, các pharaon. Họ trở nên có thể hoán đổi lẫn nhau ở một số thời điểm. Hatshepsut cũng đã truy nguyên dòng dõi của mình từ Mut, một nữ thần mẹ nguyên thuỷ của các vị thần Ai Cập, khiến bà có một tổ tiên khác là một vị thần và cha cùng ông bà, các pharaon cũng đã trở thành các vị thần sau khi chết.[27]

Tuy Hatshepsut được thể hiện trong nghệ thuật chính thức với một bộ trang phục đặc trưng của pharaon, như bộ râu giả mà các nam pharaon thường có, dường như không có vẻ bà từng mặc những đồ trang phục nghi lễ đó, cũng như dường như các nam pharaon cũng từng làm như vậy. Các bức tượng như những bực tượng tại Metropolitan Museum of Art, thể hiện bà ngồi với một bộ trang phục bó chặt và vương miện nemes, được cho là sự thể hiện chính xác hơn về cách trang phục thông thường của bà tại triều đình.[28]

Như một ngoại lệ đáng chú ý, chỉ nam pharaon từ bỏ cách thể hiện biểu tượng cứng nhắc vốn đã trở thành một phong cách của hầu hết các công trình nghệ thuật chính thức thể hiện các vị vua cai trị, pharaon Amenhotep IV (sau này là Akhenaten) cũng của Vương triều thứ 18, có người vợ là Nefertiti cũng có thể đã tự cầm quyền sau cái chết của chồng mình.[11]

Một trong những ví dụ nổi tiếng nhất về các truyền thuyết về Hatshepsut là một sự bí ẩn về sự ra đời của bà. Trong thần thoại này, Amun đến với Ahmose dưới hình thức của Thutmose I và đánh thức bà với một mùi hương quyến rũ. Ở thời điểm đó Amun đặt ankh, một biểu tượng của sự sống, lên mũi của Ahmose, và Hatshepsut đã được Ahmose thụ thai. Khnum, vị thánh tạo ra thân thể những đứa trẻ, sau đó ra lệnh tạo ra một thân thể và ka, hay lực xuất hiện/sự sống thân thể, cho Hatshepsut. Heket, vị nữ thần của sự sống và sự sinh đẻ, và Khnum sau đó dẫn Ahmose tới một chiếc giường sư tử cái nơi bà sinh ra Hatshepsut. Các bức phù điêu thể hiện mỗi bước trong các sự kiện này nằm ở Karnak và trong đền tang của bà.[15]

Lời tiên tri của Amun nói rằng chính Amun có ý nguyện để Hatshepsut trở thành pharaon, càng làm tăng cường vị trí của bà.[29] Bà đã lặp lại sự ủng hộ của Amun bằng cách đưa những tuyên bố của thần Amun được khắc trên các công trình của mình:

“

Chào mừng con gái yêu của ta, người ta yêu thích, vị Vua của Thượng và Hạ Ai Cập, Maatkare, Hatshepsut. Người là pharaon, sở hữu Hai vùng Đất.[30]

”

Hatshepsut tuyên bố rằng bà chính là người được cha mình lựa chọn kế vị và rằng ông đã đưa bà thành người kế vị hiển nhiên của Ai Cập. Hầu như mọi học giả ngày nay coi đó là một sự xét lại lịch sử, hay sự đón trước, từ phía Hatshepsut bởi đó chính là Thutmose II—một người con trai của Thutmose I do Mutnofret sinh ra—là người kế vị của cha bà. Hơn nữa, Thutmose I không thể đã có khả năng tiên đoán rằng con gái ông là Hatshepsut có thể sống lâu hơn Thutmose II. Thutmose II nhanh chóng lấy Hatshepsut và Hatshepsut trở thành vừa là người vợ cao cấp hoàng gia vừa là người phụ nữ quyền lực nhất trong triều đình. Tuy nhiên, người viết tiểu sử Evelyn Wells, chapá nhận tuyên bố của Hatshepsut rằng bà là người kế vị được cha mình lựa chọn. Một khi bà đã tự mình trở thành pharaon, Hatshepsut ủng hộ sự xác nhận của mình rằng bà là người kế vị được cha mình lựa chọn với những dòng văn khắc trên những bức tường ngôi đền tang của bà:

“

Sau đó Đức vua nói với họ: "Đứa con gái này của ta, Khnumetamun Hatshepsut—cầu mong nó sẽ sống!—Ta đã chỉ định là người kế vị ngôi báu của ta... nó sẽ lãnh đạo nhân dân ở mọi giới của cung điện; quả thực chính nó sẽ là người lãnh đạo các ngươi. Hãy tuân theo những mệnh lệnh của nó, hãy thống nhất theo những chỉ đạo của nó." Các quý tộc hoàng gia, những người quyền cao chức trọng, và các lãnh đạo của nhân dân đã nghe tuyên bố lựa chọn này với con gái của ông, Vua của Thượng và Hạ Ai Cập, Maatkare—cầu mong nó sẽ sống mãi.[31]

”

Nhà văn hài hước người Mỹ Will Cuppy đã viết một tiểu luận về Hatshepsut được xuất bản sau khi ông chết trong cuốn sách The Decline and Fall of Practically Everybody. Về một trong những đoạn văn khắc trên tường của bà, ông viết:

“

Với một quan niệm chung về vẻ ngoài của Hatshepsut ở một giai đoạn nào đó trong cuộc đời bà, chúng ta mắc nợ một trong những đoạn văn khắc trên tường đó. Nó viết rằng "khi chiêm ngưỡng bà đẹp hơn mọi thứ; sự lộng lẫy và hình thể bà quả là của thần thánh." Một số đã cho rằng thật kỳ quặc khi vị nữ pharaon lại có thể lộng lẫy như vậy, ở độ tuổi 50. Không dám. Bà đơn giản chỉ nói mọi thứ đã từng như thế nào ba mươi nhăm năm trước, trước khi bà cưới Thutmose II và chiến đấu với Thutmose III. "Bà là một cô gái đồng trinh, đẹp và mơn mởn", những dòng chữ tượng hình của bà viết như vậy, và chúng ta không có lý do để nghi ngờ. Chắc chắn rằng không có hại gì khi nói với thế giới một người trông như thế nào vào năm 1515 trước Công Nguyên[32]

”